Contre-Enquêtes

Waarom heeft de Arabier, die in de beroemde roman De vreemdeling van Camus door de hoofdpersoon wordt vermoord, eigenlijk geen naam? Dit is de vraag die ten grondslag ligt aan de roman Meursault contre-enquête (‘Moussa, of de dood van een Arabier’) van de Algerijnse schrijver Kamel Daoud. Regisseur Nicolas Stemann baseert er zijn toneelstuk Contre-enquêtes op. De vraag wordt opgeworpen door de hoofdpersoon Haroun, de fictieve broer van de Arabier die vermoord wordt door Meursault, de hoofdpersoon uit de roman van Camus. -|- In dit kritische eerbetoon aan Camus ontmoeten beide protagonisten Meursault en Haroun elkaar. Via hen komen ook de twee acteurs die de personages spelen elkaar en hun publiek tegen. Deze ontmoetingen, tegen een achtergrond van wederzijdse misverstanden, lokt een originele herinterpretatie uit van de geschiedenis die vele nieuwe vragen opwerpt. Hoe beïnvloedt de dekolonisatie van toen nog steeds de mensen aan beide zijden van de Middellandse Zee? Bijna zestig jaar na de onafhankelijkheid van Algerije legt Contre-enquêtes blinde vlekken en hypocrisie bloot en doet dat op een open en toegankelijke manier die opvattingen over ‘onszelf’ en ‘vreemdelingen’ doet kantelen.

De vreemdeling van Albert Camus is de op twee na meest gelezen Franstalige roman ter wereld, na De kleine prins en Twintigduizend mijlen onder zee. Het werk werd vertaald in 68 talen. Camus, de in Algiers geboren, Franse, existentialistische auteur, portretteert een in Frankrijk geboren Algerijn met een zwijgzaam en weinig ambitieus karakter genaamd Meursault. Nadat Meurseult een man heeft vermoord, die in de roman simpelweg 'de Arabier' wordt genoemd, wordt hij gevangengenomen en ter dood veroordeeld. Dit tweede deel van het boek biedt Camus de mogelijkheid om de fundamentele thema's van het existentialisme uit te diepen: lotsbestemming, schuldgevoelens en de wezenlijke absurditeit van de wereld. -|-

De dood van een Arabier
Zestig jaar na de publicatie van De vreemdeling publiceert de Algerijnse schrijver en journalist Kamel Daoud zijn eerste roman: Meursault contre-enquête (‘Moussa, of de dood van een Arabier’). Het is een monoloog van een hedendaagse Algerijn die beweert de broer te zijn van het Arabische slachtoffer in Camus' roman. De dood van deze naamloze man vormt aanleiding voor de Europese kolonist om uitgebreid over zichzelf na te denken, zonder ook maar een gedachte aan zijn slachtoffer te wijden.

Kritisch eerbetoon
Kamel Daoud brengt een kritisch eerbetoon aan de Franse schrijver. Daarin gaat hij in op het krachtige filosofische en kritische denken van Camus, maar ook op de onbewuste hardnekkigheid van koloniale stereotypen en de kwalijke situatie in het huidige Algerije. Dat is het land waar, volgens de Algerijnse romanschrijver ‘het verleden het heden gevangenhoudt’. De vroegere kolonisator wordt gepresenteerd als bron van alle huidige ellende in het land. Met die beschuldiging worden religieus radicalisme en corruptie gerechtvaardigd.

Tekst geschreven door Eric Vautrin, dramaturg van Théâtre Vidy-Lausanne -|- Ontmoeting tussen twee romanpersonages
Nicolas Stemann ensceneert de denkbeeldige ontmoeting tussen de twee romanpersonages, Meursault en de broer Haroun, tussen de twee auteurs en tussen twee Franse acteurs van wie het leven op verschillende wijze doorklinkt in het licht van deze recente geschiedenis van Europa en de Maghreb. Zo stelt het de huidige herinneringen aan het koloniale tijdperk, de schadelijke effecten van het bepalen van de schuldvraag en postkoloniale praktijken ter discussie om voorbij te gaan aan historische en culturele tegenstellingen... en om de bronnen van fictie bloot te leggen om onze tijd te weerspiegelen.