freud

In de jaren '50 schrijft de Franse filosoof Jean-Paul Sartre het filmscript Le Scénario Freud, in opdracht van Hollywoodregisseur John Huston. De twee krijgen echter ruzie en sindsdien is het uitdagende scenario onaangeroerd gebleven.

Tot nu! Sartre portretteert een rusteloze, getormenteerde visionair die op zoek gaat naar wie we zijn en wat ons drijft. Het is een zoektocht van een psychiater die alles op het spel zet om de waarheid te achterhalen, en die daarbij net zo meedogenloos is voor zichzelf als voor zijn patiënten. Het is een zelfonderzoek van Freud, een dokter die zelf ziek is en een gevecht voert met zijn demonen in een vijandig, antisemitisch Wenen.

Ivo van Hove is de eerste die het omvangrijke script van Sartre in zijn totaliteit ensceneert. Freud is daarmee een wereldcreatie. In deze co-productie met het Toneelhuis (Antwerpen) staan naast de acteurs van het ITA-ensemble ook de leden van het Antwerpse theatercollectief FC Bergman op het toneel.

Ivo van Hove over Freud:
‘Het stuk gaat over innovatie. We volgen Freud op jonge leeftijd, als hij zich tegen de opvattingen van zijn gezaghebbende leermeesters in ontwikkelt, en met vallen en opstaan tot de ontdekking van de droomanalyse komt. Freud was in staat out of the box te denken, creatief en innovatief te zijn. Heel bijzonder is dat hij dat niet alleen doet door de observatie van zijn patiënten, maar ook door de confrontatie met zichzelf. Freuds onderzoek naar de mens is ook een zelfonderzoek dat vanuit een hoge persoonlijke nood tot stand komt. Hij is iemand die zichzelf in de waagschaal werpt met alles wat hij heeft. Niet alleen zijn overtuigingen maar ook zijn twijfels, niet alleen zijn verstand maar ook zijn hart.'

"ITA en Toneelhuis bewijzen met de productie Freud, over de bekendste psychiater ter wereld, dat het Nederlands theaterlandschap schittert. De voorstelling onder regie van Ivo van Hove geeft zelfinzicht, diepte en legt de kracht van de menselijke ziel bloot in de jonge jaren van deze baanbrekende en bijzondere denker. Stef Aerts speelt een bezielende hoofdrol met sterke klankbeelden van componist George Dhauw." – De Telegraaf ★★★★★

"Van Hove heeft de jonge, anarchistische groep FC Bergman (nu onderdeel van het Toneelhuis in Antwerpen) gevraagd een bewerking van de tekst te maken en die is zeer geslaagd. Jonge spelers van deze groep spelen de hoofdrollen naast mensen van ITA. Maar ik was er niet op voorbereid dat ik het stuk zo ontroerend, ja, aangrijpend zou vinden. Dat het vooral zo veel te vertellen zou hebben over de ambivalente relaties tussen ouders en kinderen." – Theatermaker

"Pas na een uur maakt Cäcilie ­(Hélène Devos), met rode sokjes, haar opwachting. Meteen zuigt Devos alle aandacht naar zich toe met haar intense, doorleefde spel en perfecte timing, schipperend tussen ­helderheid en hysterie. In de scènes met Freud/Stef Aerts knettert het."
– De Standaard ★★★

"Fraaie regie van te oude ideeën. [...] De 'Freud' die Ivo van Hove op de planken zet, is niettemin een genot om naar te kijken"
– Noordhollands Dagblad ★★★

"Het spannendst zijn de scènes waarin Freud met hypnose experimenteert op patiënten. Als in een thriller worden hun ‘neurose’ en 'hysterie' gefileerd tot de traumatische bron: de relatie van het kind tot zijn ouders. Deze dramaturgische lijn zet zich geraffineerd voort: van de ‘surrogaatvaders’ in Freuds leven, zijn leermeesters tegen wie hij opkeek en zich afzette, worden we naar zijn eigen vader en het trauma uit zijn joodse jeugd in een antisemitische omgeving geleid – de motor achter zijn handelen."
– Trouw ★★★

"De energiek door elkaar gemonteerde spelscènes, die zich grotendeels afspelen in één majestueuze ruimte waar soepeltjes in tijd en plaats wordt versprongen, geven de voorstelling een verfrissende vaart. [...] Mooi aan de vertelsnelheid is hoe de voorstelling in de uitbeelding van de patiënten de historische ontwikkeling schetst van hun emancipatie: van fysiek getormenteerde objecten veranderen zij mede dankzij de inzichten van Freud gaandeweg in individuen die – net als hij – lijden onder gebeurtenissen uit hun verleden. Indrukwekkend zijn Hélène Devos als Cäcilie Körtner en Chris Nietvelt als haar moeder in de scène waarbij Freud de pijnlijke redenen van hun onderlinge haat naar boven brengt."
– Groene Amsterdammer

naar Le Scénario Freud
van Jean-Paul Sartre © Éditions Gallimard
regie Ivo van Hove
vertaling Gerardjan Rijnders
bewerking FC Bergman i.s.m. Koen Tachelet
dramaturgie Koen Tachelet
scenografie & lichtontwerp Jan Versweyveld
muziek George Dhauw
kostuums An D’Huys
coproductie Toneelhuis
particulier producent Helga Lasschuijt en Dirk Raes, Anna Wouters en Esther Kwaks
ondersteund door Ammodo

assistentie regie Olivier Diepenhorst, Zorba Huisman (stage)
assistentie scenografie Bart van Merode
assistentie dramaturgie Ilske Lutter
assistentie kostuumontwerp Eleftheria Lavdaki
hoofd techniek ensemble Götz Schwörer
productieleiding Michiel van Schijndel
techniek Joost Verlinden (1^e inspicient), Pepijn van Beek, Timo Merkies, Peter Pieksma, Stephan Pot, Pieter Roodbeen, Dennis van Scheppingen, Eva Sol, Jordi Wolswijk, Paul van der Zouwe, Luc Huisman (stage)
kostuumatelier Wim van Vliet (hoofd), Farida Bouhbouh
kap en grime David Verswijveren
toneelbeeld Decoratelier Nationale Opera en Ballet, Levtec
castingadviezen Hans Kemna
fotografie Jan Versweyveld, Henri Verhoef
beeldbewerking Henri Verhoef, Dim Balsem
ontwerp Serena Kloet, Studio ITA
communicatie Iris Istha
drukwerk SSP
dank aan Nesoptiek, Labels Inc. Antwerpen