750 jaar schouwburg in Amsterdam

Het begin van het Amsterdamse theater
In 1638 opende Amsterdam zijn allereerste schouwburg aan de Keizersgracht. Dit iconische gebouw, ontworpen door Jacob van Campen, was het startpunt van een rijke theatertraditie. Speciaal voor de opening schreef Joost van den Vondel het toneelstuk Gysbrecht van Aemstel. Dit werd niet zomaar een theaterstuk: het groeide uit tot dé Nederlandse toneelklassieker, eeuwenlang opgevoerd op Nieuwjaarsdag.

Een tragisch einde
Helaas kwam er in 1772 een dramatisch einde aan deze eerste schouwburg. Tijdens een voorstelling zorgde een verdubbeling van het aantal kaarsen – destijds de enige lichtbron – voor een catastrofale brand. -|-De houten schouwburg werd volledig verwoest, waarbij achttien bezoekers en een brandweerman het leven verloren.

De traditie leeft voort
Toch bleef de erfenis van de Keizersgracht voortleven. De Gysbrecht van Aemstel bleef een belangrijk deel van het Amsterdamse theaterrepertoire, met opvoeringen die eeuwen later opnieuw de planken sierden. De Stadsschouwburg – nu ITA – koestert deze geschiedenis en blijft het verhaal vertellen van ons theaterverleden.

Onze Schouwburg heeft allerlei ingangen, die in de loop der jaren door verschillende mensen zijn gebruikt. Lees hier welk publiek vroeger waar naar binnenkwam.

Het deftige publiek
Waar nu de brasserie zit was vroeger een doorgang. Deze passage diende als hoofdingang voor het deftige publiek. Met hun koetsen werden ze hier afgezet. Na afloop van de voorstelling wachtten ze in de rotonde, in het midden van het gebouw, tot hun naam werd omgeroepen ten teken dat hun koets klaarstond.

Het volk
Aan de hoeken van het gebouw zitten twee ingangen. Hier ging het minder rijke publiek naar binnen, waarna ze direct 88 treden omhoog klommen naar het tweede en derde balkon met houten stoelen en staanplaatsen. -|-In één van de hallen op de hoek van het gebouw zit nu The Bookshop!

Nog meer deuren
Tegenwoordig zit de hoofdingang aan de zijkant van het gebouw, waar je ook het bespreekbureau vindt. Aan de andere kant van de Schouwburg, in de Marnixstraat, zit de artiesteningang, die daar vroeger ook al zat. Het Koninklijke bezoek had vroeger hun eigen ingang, ook in de Marnixstraat. Deze ingang wordt nu niet gebruikt, maar je kan er wel naar binnen spieken. Ook bestond er een zogenaamde Paardenbrug, waarmee paarden op het toneel werden gebracht!

Een nieuwe schouwburg voor Amsterdam
In 1774 kreeg Amsterdam een nieuwe schouwburg. Deze schouwburg kwam op het Leidseplein te staan. Net als zijn voorganger was ook dit gebouw volledig van hout. In Napoleons tijd kreeg het theater meerdere namen, zoals Staats-, Hof- en Stadstheater. Napoleon zelf bezocht de schouwburg in 1811 tijdens zijn reis door Nederland.

Een modern gezicht
Een eeuw later, in 1874, onderging de schouwburg een transformatie. Om het lawaai van paarden en koetsen op het Leidseplein te verminderen, kreeg het gebouw een stenen buitenmuur. -|- De gevels werden voorzien van beeldhouwwerken, waardoor de schouwburg een statig en classicistisch uiterlijk kreeg.

Ontdek meer over onze geschiedenis
Dit is slechts een glimp van het rijke verleden van onze schouwburg. Op onze website en Instagram delen we dit verjaardagsjaar van Amsterdam meer verhalen over de geschiedenis van ons theater. Ga mee op reis door de tijd en ontdek hoe onze stad en haar theater samen zijn gegroeid.