Wat is de Onassis Foundation? Een interview met Afroditi Panagiotakou

Q Wat zijn de grondbeginselen en de kernmissie van de Onassis Foundation?

A Een halve eeuw geleden schreef Aristoteles Onassis een verklaring die de basis legde voor de Onassis Public Benefit Foundation, waarbij hij een erfenis verankerde in deze woorden: ‘Hulp, vooruitgang en ontwikkeling’. Sinds 1975 richt de Onassis Foundation zich op de pijlers Cultuur, Onderwijs en Gezondheid, waarbij er altijd wordt gestreefd naar een betere samenleving.

In de kern is de missie van de Onassis Foundation mensgericht: het creëren van de omstandigheden, het verkennen van de ideeën en het op gang brengen van discussies die tot een betere samenleving leiden, waarbij het Onassis-ecosysteem in principe en in de praktijk behoorlijk onderscheidend is en bestaat uit kunstenaars, artsen, ambachtslieden en ambachtsvrouwen, dichters, studenten, dansers, architecten, digitale experts, toneelmanagers en technici.

Sinds 1978 hebben we ruim 7.600 beurzen verstrekt aan studenten, onderzoekers, kunstenaars en weten- schappers, waardoor hun groei en bijdragen zijn gestimuleerd. Onze initiatieven strekken zich uit van Onassis Stegi tot het Kaváfis-archief, evenals grote donaties aan de Griekse gezondheidszorg, waaronder het Onassis Cardiac Surgery Centre en het aanstaande Onassis National Transplant Centre. Op cultureel gebied strekken deze inspanningen zich uit tot het verbeteren van de verlichting bij het grootste culturele erfgoedmonument van Athene, de Akropolis, en het installeren van een lift om de toegankelijkheid te verbeteren.

Wij zijn hier om de omstandigheden te creëren die de wereld voor iedereen beter maken door mensen en hun dromen te ondersteunen. Of, om Nekyia, te zien tijdens Brandhaarden 2024, te citeren: “Wat wij doen, met de hulp van de muzen, is hier om uw nachten te verlichten. Dat is onze enige zorg. Wat zouden we nog meer verwachten?”

Q Hoe zie je jouw eigen rol als directeur Cultuur bij het vormgeven van de artistieke visie van een cultureel centrum als Onassis Foundation?

A Als we het over cultuur hebben, spreken we over iets anders dan kunst; we praten over een manier van leven. Kunstenaars zetten hun gevoelige antennes in om in het moment in te tunen, en praten over vandaag en morgen. Voor ons gaat kunst niet alleen over pro- ductie, maar vooral over proces en ontwikkeling, sociale verandering en vrijheid van meningsuiting.

Uiteindelijk zijn de mensen die de kunstscène veranderen de kunstenaars zelf en het publiek. Maar cultuur gaat ook over je positie als instituut, je standpunt ten aanzien van mensenrechten, democratie, vrijheid van meningsuiting en uiteindelijk het vrijdenken. Het
is onze rol om kunstenaars te ondersteunen en hun ideeën onder woorden te brengen, en dit is in wezen een politieke daad.

-|-
De Onassis Foundation is een particuliere, geheel onafhankelijke stichting. Wij zijn niet afhankelijk van het geld van de Griekse belastingbetaler, noch van een succesvol artistiek seizoen of volle zalen. En deze vrijheid stelt ons in staat risico's te nemen, en dat is iets dat we omarmen.

Disruptie en innovatie zitten in het DNA van de Onassis Foundation. Onze grootschalige openlucht- tentoonstellingen voor hedendaagse beeldende kunst, Plásmata I in Athene (2021) en Plásmata II in Ioannina (2023), introduceerden een reeks digitale installaties, meeslepende evenementen, cinema, holistische AI- en VR-ervaringen voor mensen van alle leeftijden, gratis voor iedereen. Het interdisciplinaire karakter van deze tentoonstellingen omvat hedendaagse tijdgebaseerde visuele en podiumkunsten, cinema, digitale kunst, nieuwe media en stedelijke ontwikkeling in harmonie met de steden zelf. Voor Onassis Culture is ons uiteindelijke doel om een knooppunt te zijn waar mensen en intellectuele avonturen samenkomen – een ontmoetingspunt voor nieuwsgierigen om de ge- beurtenissen om ons heen te verkennen. Het is voor degenen die nadenken over hoe kunst en cultuur sociale verandering stimuleren, gedurfde ideeën koesteren en ervoor kiezen actieve burgers te zijn.

Q Wat is de handtekening van Onassis Stegi en wat maakt een productie uniek Onassis?

A Zoals eerder vermeld, draaien onze producties niet uitsluitend om artistiek uitmuntende voorstellingen. Hoewel de uitzonderlijke professionaliteit van onze curatoren, productie- en technische teams als cruciaal uitgangspunt dient, put het onze visie op wat een productie zou moeten zijn niet uit. Wij beschouwen onszelf als politieke wezens die pleiten voor discussies over democratie, sociale rechtvaardigheid en mensenrechten. Kunst en cultuur dienen hiervoor als medium. ‘ALL WE HAVE IS WORDS, ALL WE HAVE IS WORLDS’, zo luidt het neonbord van Tim Etchells dat de zuidgevel van het Onassis Stegi-gebouw siert, een referentiepunt in de stad Athene.

De financiële zelfvoorziening en onafhankelijk- heid van de Onassis Foundation stellen moedige, rusteloze en gedurfde kunstenaars in staat manieren te vinden om onverwachte werken tentoon te stellen. Een voorbeeld hiervan is de baanbrekende theater- productie die dit seizoen geregisseerd is door Anestis Azas en Prodromos Tsinikoris: een primeur met niet-professionele Roma-acteurs op het podium, die in Brandhaarden zal worden gepresenteerd als Romáland. In hetzelfde seizoen en de afgelopen tijd hebben we
bij Onassis Stegi onverwachte ontmoetingen gehad
met internationale kunstenaars. Tiago Rodrigues presenteerde het spannende hedendaagse toneelstuk Catarina and the Beauty of Killing Fascists, terwijl
Tilda Swinton ons heeft verblijd met de levende tentoonstelling Embodying Pasolini. We organiseerden ook de preview-vertoning van Yorgos Lanthimos' langverwachte nieuwe film Poor Things met Emma Stone. Deze evenementen maken deel uit van een jaarlijks programma boordevol hedendaagse, onconventionele en bevrijdende rituelen die oproepen tot een diepere onderdompeling in het creëren van een rechtvaardigere samenleving.

Q Wat zijn de duurzaamheidsinitiatieven van het theater, met name met betrekking tot het gebouw, de benadering van duurzame scenografie en de inspanningen om de milieu-impact van reizen in verband met producties te minimaliseren?

A Sinds 2017 zijn we op een missie om de CO2- voetafdruk van Onassis Stegi aanzienlijk te verkleinen door middel van een reeks milieuvriendelijke initiatieven. We hebben het centrale besturingssysteem van het gebouw geoptimaliseerd, waarbij we de verlichting en airconditioning alleen regelen op wat nodig is voor elke ruimte. Om water te besparen hebben we een regenwatertank geplaatst voor de irrigatie van planten in en rond het gebouw. De struiken op ons terrein zijn allemaal afkomstig uit de Cycladen, waardoor ze zeer goed bestand zijn tegen zonlicht, hitte en waterschaarste, waardoor we het waterverbruik tot een minimum kunnen beperken. Bovendien hebben we zonnepanelen op ons kantoorgebouw, die het water voor de keukens

op verschillende niveaus verwarmen. En sinds vorig jaar oogsten we groenten uit onze daktuin voor dagelijks gebruik. In 2019 werd Stegi genomineerd voor de London Creative Green Awards in de categorie beste nieuwkomer, waarin het concurreerde met grote spelers als het Londense Barbican Centre en Opera North in Leeds.

Wij waren het enige kunstcentrum uit Griekenland dat deelnam aan dit mondiale groene initiatief.

Ondertussen streven wij er voortdurend naar om in onze decorconstructies zoveel mogelijk natuurlijke en recyclebare materialen te gebruiken. We steken ook energie in het ontwerpen van tourvriendelijke en compacte sets, met als doel het tourpotentieel van elke productie te maximaliseren en de levensduur ervan te verlengen. Zodra de levenscyclus van een productie
is afgerond, draait het allemaal om het hergebruiken van rekwisieten en decormaterialen. We hebben een handige ‘rekwisietinventaris’ opgezet die toegankelijk is voor alle artistieke teams, en we nemen contact op met andere theaters en organisaties om deze materialen te doneren. Wanneer we reizen plannen, draait het allemaal om het minimaliseren van onze ecologische voetafdruk. We coördineren bestemmingen zorgvuldig om de impact van de vluchten en het vrachtvervoer van het team te verminderen. Bovendien kiezen we voor bussen en treinen als dit haalbare alternatieven zijn.

-|- Q Is er een manier waarop jullie de impact dat het werk op de samenleving heeft meten?

A Laten we dit zeggen: er zijn duizenden stemmen zowel voor als tegen ons opgekomen, online en offline.

Q En zijn er toekomstige doelen waar je nu enthousiast over bent?

A De toekomst ligt in het heden. Daarom is het zo enerverend wat we elke dag doen: wat we hebben bereikt, waar we naar streven en zelfs wat we hebben gemist. Het draait allemaal om het omarmen van avontuur, ontdekking en verlangen.

Op dit moment zijn we blij dat Brandhaarden 2024 de producties laat zien die de ruggengraat vormden van de Onassis Stegi-programmering van dit jaar.

Deze theater-, dans- en muziekproducties belichamen een visie die verder gaat dan entertainment: het gaat over een manier van leven en een cultuur die stereotypen uitdaagt, toegankelijkheid en inclusie bepleit, debatten aanwakkert en verbindingen tussen diverse culturen smeedt. Ze laten voorbeelden zien die inspireren, de schaduwen verlichten en ons eraan herinneren niet aan de duisternis te wennen. Omdat uiteindelijk het leven moet winnen. Om de openingsregels van het gedicht Ithaka van Konstantínos Kaváfis te gebruiken: "Als je naar Ithaka vertrekt, hoop je dat de reis lang zal zijn, vol avontuur, vol ontdekkingen. Laistrygoniërs en Cyclopen, boze Poseidon – wees niet bang voor ze: zulke dingen zul je onderweg nooit tegenkomen zolang je gedachten hoog blijven, zolang een zeldzame opwinding je geest en je lichaam beroert.”

Wij zijn hier om die zeldzame opwinding aan te wakkeren.