Lunchen met Jeroen de Man

Jeroen De Man (1980) was kernlid van De Warme Winkel en maakt de laatste jaren furore met beeldende regies van sterk bewerkte klassiekers. In het kader van een vierjarig talentontwikkelingstraject regisseert hij sinds seizoen 2016-2017 afwisselend bij Het Nationale Theater en Toneelgroep Oostpool. Afgelopen oktober ging zijn voorstelling Cinema in première bij Oostpool. Zijn nieuwste regie, Het duel bij Het Nationale Theater, is in februari te zien in Internationaal Theater Amsterdam. Als lunch eet De Man een bord ravioli –met een van pijn vertrokken gezicht.

Kom je net van de tandarts?
“Nee, mijn zoontje van vier zit in zijn worstelfase. Vanochtend ging het er net iets te wild aan toe en ramde hij met z’n knie tegen m’n kaak. Even voorzichtig kauwen dus. Ach ja, dan voel je weer even dat je leeft!”

Hoe bevalt het om voor zowel Het Nationale Theater als Toneelgroep Oostpool te werken?
“Het is interessant om te zien hoe verschillend beide gezelschappen opereren. Het Nationale is echt een instituut, met een grote historie. Een groot apparaat ook, elke afdeling heeft een postvakje. Bij Oostpool heeft elke persoon een postvakje. Het is er intiemer. Het was prettig dat we in Den Haag met een paar mensen tegelijk begonnen: Eric de Vroedt, Daria Bukvić, ik. Een nieuwe wind, zeg maar. Ook de fusie was net gaande. Die transitie naar één organisatie maken we allemaal mee – en mede mogelijk.”

Maak je voor beide andere voorstellingen?
“Nee, de plannen die ik heb, zouden zowel bij Het Nationale Theater als bij Oostpool kunnen. En ik krijg ook een grote mate van vrijheid, dus dat is tof.”

Hoe zou jij je aanpak als regisseur omschrijven?
“Met De Warme Winkel heb ik tien jaar lang kunnen ervaren hoe geweldig het is om democratisch te werken. Maar ook hoe vreselijk, want democratie komt niet gratis, haha. Het was vechten in een moeras, al kwamen er wel fantastische ideeën uit voort. Er was een grote gelijkwaardigheid, iedereen had respect voor elkaars creativiteit. Daar wil ik als regisseur graag wat van bewaren: veel ruimte voor autonomie, om elkaar te verrassen.”

Na het spektakelstuk Ondine en Cinema, naar The Flick van Annie Baker, kom je nu met Tsjechovs Het duel. Waarom Het duel?
“Het idee ontstond tijdens een lunch met Jacob Derwig. Ik vroeg hem of er een rol was die hij altijd nog zou willen spelen. Niet per se, zei hij, maar op z’n nachtkastje lag al lang Het duel waar hij heel graag mee aan de slag wilde. Toevallig had Eric de Vroedt mij twee weken daarvoor ook Het duel gegeven, omdat hij vond dat ik er iets mee moest. Dus toen zijn Jacob en ik het simultaan gaan lezen. Al lezend kwamen wij achter de gedroomde cast. En ook wie er moesten gaan duelleren. Joris Smit als dolende linkse flierefluiter en Jacob als de rigide zoöloog Von Koren. Beng!”

Jouw stukken hebben meestal iets luchtigs, is Het duel een beetje vrolijk?
“Ik vind komedie inderdaad heel belangrijk. Een goede deurenklucht gaat er bij mij altijd in. Maar ik probeer verschillende dingen te doen. Het duel is niet per se een vrolijke voorstelling. Wel ontzettend sappig. Von Koren is bijvoorbeeld een enorme rechtse hardliner. Hij maakt Lajevski de hele tijd genadeloos af. Tegelijkertijd is er wel iets te zeggen voor wat hij allemaal heeft te melden. Het duel gaat over de clash tussen twee wereldbeelden. Die allebei natuurlijk niet perfect zijn. Dat vind ik leuk aan theater: dat je radicale personages hebt, waardoor je als publiek aan het werk moet. Het ene moment ben je voor die, het andere voor die.”

In hoeverre is deze Tsjechov relevant voor het nu?
“Ik plaats Het duel niet in het nu, maar ook niet in het toen. Een belangrijke inspiratiebron is de HBO-serie Westworld. Die speelt in een futuristisch themapark dat volledig wordt bevolkt door robots in western kledij. Mensen kunnen voor veel geld een kaartje kopen en er hun driften botvieren: zuipen, met hoeren naar bed, en robots neerschieten. Die robots zitten in een soort rollenspel. Ze zijn geprogrammeerd volgens een bepaald verhaallijntje. Maar ze moeten voor onderhoud ook af en toe terug naar het laboratorium. Je ziet dan een hele kille ruimte, waar iemand in een western outfit met een dokter zit te praten. Ik vond dat een eye-opener.”

Hoe gaan we dat terug zien?
“Ik flirt graag met het idee dat deze tv-serie ook een soort Tsjechov-reconstructie is. Westworld is een dystopische plek waar het recht van de sterkste heerst. Von Koren vindt ook dat mensen als Lajevski eigenlijk uitgeroeid zouden moeten worden. Het duel wordt een reflectie op het recht van de sterkste-idee van Charles Darwin en Herbert Spencer. Op het fascisme, op het nu en op de toekomst. Op heel veel dus, haha. Maar zonder het kleine uit het oog te verliezen. Juist die wisselwerking bij Tsjechov vind ik heerlijk: een bezoekje aan de dokter, geneuzel over geld en medicijnen – en daar tegenover het grote wereldbeeld: waar moet het heen met de mensheid?”