‘Het is belangrijk om een zo groot mogelijke wereld te schetsen voor kinderen.'
‘Dat moet je gebruiken, wat een goed verhaal! Het zegt meteen zo veel’, zegt Mariëlle van Sauers, schrijver en theatermaker. Ze is in gesprek met Femi van Elshuis, ook schrijver, actrice en theatermaker, die een verhaal vertelt waar ze recentelijk aan terugdacht. Ze herinnerde zich een moment waar ze, als jong meisje, een oproep voorbij zag komen voor de hoofdrol in een nieuwe
boekverfilming van Carry Slee. ‘Daar konden alle meisjes in Nederland zich voor opgeven en dat wilde ik natuurlijk heel graag. Dus ik weet nog dat ik toen een mailtje stuurde met de vraag: is het
voor een zwart meisje ook mogelijk om de hoofdrol te spelen, denk je? Daar heb ik nooit antwoord op gehad. Maar dat die vraag überhaupt bestaansrecht had in iemands hoofd, in mijn hoofd, dat is
natuurlijk belachelijk.’ ‘Het zegt direct zo veel’, aldus Mariëlle, ‘dat je niet denkt: ik ga gewoon, hier ben ik. Maar dat je meteen twijfelt over of zo’n plek wel voor jou is weggelegd.’
Femi is actrice en theatermaker en studeert komend jaar af aan de ATD, de Academie voor Theater en Dans in Amsterdam. Ze maakte de solovoorstelling Ik wil wit zijn, een korte voorstelling voor jongeren waarin ze zichzelf vragen stelt en daarmee onderzoekt wat ‘zwart zijn’ betekent, zowel voor haarzelf als voor een buitenwereld die steeds duwt en trekt aan een zelfbeeld dat tot rust wil komen. Ze gaat in gesprek met Mariëlle, met wie ze veel gemeen heeft; Mariëlle studeerde in 1995 af aan dezelfde opleiding, waarna ze werkte als actrice, theatermaker en docent. Nu werkt ze voornamelijk als schrijfster van jeugdtheater en -films. Mariëlle schreef de voorstelling Medea is een man en woont bij mij in de buurt, die net als Ik wil wit zijn speelt bij ITA.
Medea is een man en woont bij mij in de buurt is een voorstelling voor jongeren gebaseerd op het oude Griekse verhaal van Medea; de moeder die haar eigen kinderen vermoordde. In haar bewerking zocht Mariëlle naar een manier om dit verhaal te combineren met haar persoonlijke fascinaties.
‘Ik werd gevraagd om iets te doen met een Griekse klassieker. Ik wilde toen zelf heel graag iets met Medea doen, eigenlijk naar aanleiding van een gebeurtenis bij mij in de buurt. Een flinke tijd geleden had een vader zijn zoontje doodgestoken. Dat greep iedereen in de buurt enorm aan. Wat mij ook bezighield was dat ik die ochtend met mijn zoon, die toentertijd vier of vijf was, langs dat huis fietste, waar bloemen lagen en mensen stonden en ik wist niet hoe ik hem moest vertellen wat er gebeurd was. Hoe kan je aan een jong kind uitleggen dat de persoon waar je je helemaal op richt, die je veiligheid en richting en sturing hoort te geven, zoiets doet? Het is iets waar ik veel mee geworsteld heb. Voornamelijk met de vraag hoe je het hier met kinderen over kan hebben. Want alles wat wij zien, horen, voelen, dat hebben kinderen en jongeren ook. Waarom is het belangrijk om daar wel theater over te maken. Je moet proberen alles bespreekbaar en duidelijk te maken, omdat je voor kinderen en jongeren de wereld moet duiden. Als het je lukt om die wereld te duiden, geef je ze kracht en handvatten om met die wereld om te gaan.’
Femi begon zelf eigenlijk per ongeluk te schrijven voor jongeren. ‘Ik merkte dat ik daar de meeste aansluiting vond. Ik schrijf vanuit mijn eigen vocabulaire, en mijn eigen ervaringen, wat ik bijvoorbeeld deed op examenreis toen ik achttien was, dat soort dingen. Ik merkte dat ik me daarin het meest thuis voelde en dat mijn publiek dat ook voelt. Ik vind het heel leuk dat ze zich niet alleen in de verhalen herkennen, maar ook in de taal, in wat ze horen, dat ze de mengelmoes van taal die nu bestaat onder jongeren terughoren, ook in de schouwburg. Ik heb daarmee wel een kleine liefde gevonden in het maken voor jongeren.’ ‘Ik vond die liefde eigenlijk ook toevallig,’ zegt Mariëlle. -|-Ze begon na de acteursopleiding bij een gezelschap dat speelde voor jongeren en zo
ontstond er gelijk een nieuwe liefde in het spelen voor jong publiek. ‘Voor jongeren spelen is soms net alsof je een leeuw moet temmen. Als je voor volwassenen speelt is er een soort beleefdheid,
ze zitten stil en klappen. Bij jongeren voel je het meteen als ze het niet interessant vinden, dan gaan ze achterover hangen en er doorheen praten. Ik was laatst naar een jeugdvoorstelling en op een stil moment verzuchtte een meisje: ik wou dat er een prinses opkwam. Ik weet niet of een prinses precies was wat het stuk nodig had, maar het was eigenlijk een heel dramaturgische opmerking. Dat vond ik zo goed, ik snapte direct het verlangen naar fantasie of verbeelding.’
‘Ik zou kinderen en jongeren ook graag een ander beeld willen meegeven van wat theater eigenlijk is,’ aldus Femi. ‘Ik had vroeger niet per se een oud of stoffig beeld bij theater. Ik had er gewoon geen beeld bij, want ik ging nooit. Daarom zou ik graag theater her-designen, kinderen en jongeren kennis laten maken met wat theater eigenlijk is. In een theater wordt ook gerapt, bijvoorbeeld. Je hoeft er niet op een bepaalde manier uit te zien om hier te zijn, of om Shakespeare teksten, of hele andere teksten, op te zeggen.
Ik denk ook dat dat gevoel dat je kan hebben in het theater, dat je met z’n allen in een soort cocon gezogen wordt en samen iets meemaakt, dat dat een heel mooie ervaring is voor jongeren, vooral op dit moment. Ik merk zelf al dat er door dingen als TikTok bijna niks meer van mijn spanningsboog over is. Dan is zo’n gezamenlijke ervaring, waar je niet overladen wordt door content, heel bijzonder. Dat je tot stilstand kan komen en kan luisteren naar waar het op dat moment over gaat.’
Een van de belangrijkste rollen in het creëren van dit soort ervaringen is weggelegd voor de scholen. Een prominentere plek voor kunst binnen het onderwijs zou Mariëlle graag zien. ‘Je kan
enorm veel verschillende topografietoetsen doen, maar Google Maps bestaat al. Boek eens een keer een mooie theatervoorstelling met de klas en ga daarover in gesprek. Kunst is een venster op de wereld; het kan je verbeelding aanzetten en het kan ruimte geven voor verschillende verhalen en verschillende stemmen.’
Femi beaamt dit: ‘Het is belangrijk om een zo groot mogelijke wereld te schetsen voor kinderen. Voor een kind is het van waarde om al zo veel mogelijk verschillende dingen tegen te komen op een zo jong mogelijke leeftijd. Kinderen hebben nog zo weinig gezien en ze kunnen nog zoveel leren. Net zoals ze vaak makkelijk een taal aanleren, is theater ook een goede manier om ze de wereld te laten kennen. Wat bij ze resoneert, dat blijft hangen. Het is vooral belangrijk dat ze alles hebben gezien. Of in ieder geval zo veel mogelijk.’